بررسی ترکیب گونه ای، تراکم و برآورد خسارت علف های هرز مزارع گندم آبی استان خراسان جنوبی

چکیده : یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار در کاهش عملکرد گندم کشور، خسارت علف های هرز و عدم مدیریت صحیح پیشگیری و کنترل آن ها می باشد. به منظور بررسی ساختار جوامع، تنوع گونه ای و میزان خسارت علف های هرز مزارع آبی استان خراسان جنوبی، جمعیت علف های هرز در 8 شهرستان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور در هر شهرستان تعداد 30 مزرعه (کوچک، متوسط، بزرگ هر کدام 10 مزرعه) انتخاب و نمونه برداری از علف های هرز به روش سیستماتیک و مطابق الگوی w و با استفاده از کادر 5/0×5/0 متر مربعی انجام شد. انواع گونه های علف هرز در واحد سطح شمارش گردید و سپس خصوصیات جمعیتی شامل تراکم، فراوانی، یکنواختی، میانگین تراکم گونه ای، شاخص های تنّوع گونه ای شانون-وینر، سیمپسون، غالبیت و تشابه در هر شهرستان تعیین شد. برای اندازه گیری عملکرد گندم، قسمت هایی از مزرعه که از نظر میزان تراکم و رشد بوته های گندم، نماینده ی واقعی مزرعه بودند و در آن ها علف هرز وجود نداشت، انتخاب شد. برای تعیین میزان خسارت ناشی از علف های هرز در تمامی مزارع مورد بررسی، در قسمت های آلوده به علف هرز و عاری از علف هرز و در همان کوادرات های نمونه برداری، تعداد خوشه در متر مربع شمارش شد و سپس تعداد 10 خوشه به طور تصادفی انتخاب و جدا گردید و دانه های 10 خوشه وزن گردید و بر این اساس، عملکرد در واحد سطح محاسبه شد. در این بررسی 56 گونه علف هرز از 16 خانواده شناسایی شدند که 42 گونه دو لپه و 14 گونه تک لپه بودند. علف های هرز یک ساله با 41 گونه بیشترین تنّوع را دارا بودند. خانواده های گندمیان،کاسنی، شب بو و چغندریان به ترتیب با 15، 9، 6 و 6 گونه بیشترین تنوع گونه ای را داشتند. بیرجند با 13 و قاینات با 29 گونه بیشترین غنای گونه ای را به خود اختصاص دادند. بیشترین درجه تشابه علف های هرز بین سرایان و سربیشه با 6/69 و کمترین آن بین بیرجند و نهبندان با 36درصد وجود داشت. بیشترین شاخص تنوع شانون در قاین 73/2 و کمترین آن در بشرویه به میزان 82/1 مشاهده شد. میانگین خسارت ناشی از علف های هرز بر عملکرد گندم 33/18 درصد تعیین شد. سربیشه با 98/28 و بیرجند با 0/10 به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین درصد خسارت دارا بودند.